เยภุยยสิกา

 

เยภุยยสิกา

       เยภุยยสิกา ( อ่านว่า เย-พุย-ยะ-สิ-กา )  กิริยาเป็นไปตามข้างมาก

       ได้แก่ วิธีตัดสินอธิกรณ์โดยถือเอาตามคำของคนข้างมาก 

       เช่น วิธีจับสลากเพื่อชี้ข้อผิดถูก ข้างไหนมีภิกษุผู้ร่วมพิจารณาลงความเห็นมากกว่า ก็ถือเอาพวกข้างนั้น เป็นวิธีอย่างเดียวกับการโหวตคะแนนเสียง , ใช้สำหรับระงับวิวาทาธิกรณ์ ;    


- - - - - - - - - - - - - - - - - - -  

       เยภุยสิกา - น. เป็นไปโดยมาก , เป็นไปชุกชุม , ความเห็นข้างมาก , ( ศน. ) การตัดสินตามเสียงข้างมาก , การตัดสินตามพระวินัยมีอยู่วิธีหนึ่ง เรียกว่า เยภุยสิกา คือใช้วิธีถือเสียงข้างมากเป็นเกณฑ์ แต่วิธีนี้ใช้เฉพาะญัตติที่ชอบด้วยพระวินัยทั้ง 2 ทาง แต่ให้ที่ประชุมเลือกเอาทางหนึ่ง   


- - - - - - - - - - - - - - - - - - -  

ยภุยสิกา

       ไม่ใช่พวกมากลากไป

       อ่านว่า เย-พุย-ยะ-สิ-กา 

       “เยภุยสิกา” เขียนแบบบาลีเป็น “เยภุยฺยสิกา” ( ย 2 ตัว มีจุดใต้ ยฺ ตัวหน้า ) อ่านว่า เย-พุย-ยะ-สิ-กา 

( 1 ) คำที่เป็นหลักคือ “เยภุยฺย” ( เย-พุย-ยะ ) ผู้เขียนบาลีวันละคำไม่มีตำราที่อธิบายถึงรากศัพท์ตรงๆ อยู่ในมือ แต่สนนิษฐานตามนัยที่พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แสดงไว้ ศัพท์นี้มาจาก ย-ศัพท์ ( = ใด) แจกรูปเป็น เย + ภู ( ธาตุ = มี , เป็น ) + ย ปัจจัย, รัสสะ อู เป็น อุ, ซ้อน ย 


: ย > เย + ภู + ยฺ + ย = เยภูยฺย > เยภุยฺย แปลตามศัพท์ว่า “สิ่งใดๆ ที่มีขึ้น”

       นักเรียนบาลีท่านใดมีตำราแสดงรากศัพท์ ขอความกรุณาเข้ามาแก้ไขให้ถูกต้อง จะเป็นพระคุณอย่างยิ่ง 


“เยภุยฺย” ในบาลีใช้ในความหมายดังนี้ – 

       ( 1 ) เกือบทั้งหมด , รวม ๆ กันหมด , เกือบเหมือน ; ส่วนใหญ่ ( almost all , altogether , practically ; mostly ) 


       ( 2 ) ตามที่เกิดหรือที่ปรากฏ , ตามปกติ , เป็นบางครั้งบางคราว , ตามกฎ , ตามธรรมดา ( as it happens or happened , usually , occasionally , as a rul , ordinarily ) 

       ในภาษาไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 เก็บคำนี้ไว้เป็น “เยภุย-” ( มีคำอื่นมาสมาสข้างท้าย ) และ “เยภุยยะ” บอกไว้ว่า – 


       “เยภุย-, เยภุยยะ : ( คำวิเศษณ์ ) มาก, ชุกชุม. ( ป. ).” 



( 2 ) คัมภีร์อัตถโยชนา ( อธิบายศัพท์ในคัมภีร์สมันตปาสาทิกา ) ภาค 2 หน้า 413 อธิบายไว้ว่า เยภุยฺย ลง ส อาคม + อิก ปัจจัย 

: เยภุยฺยย + ส + อิก = เยภุยฺยสิก ( เย-พุย-ยะ-สิ-กะ ) 


       ต่อจากนี้ เยภุยฺยสิก + อา ปัจจัยเครื่องหมายอิตถีลิงค์ = เยภุยฺยสิกา ( เย-พุย-ยะ-สิ-กา ) แปลตามศัพท์ว่า “เป็นไปกับด้วยเสียงส่วนมาก”



       ในภาษาไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 เก็บคำนี้ไว้เป็น “เยภุยสิกา” ( ย ตัวเดียว ) บอกไว้ว่า –  


       “เยภุยสิกา : ( คำนาม ) ความเห็นข้างมาก. ( ป. เยภุยฺยสิกา ).” 


ขยายความ : 

       พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์ ของท่าน ป.อ. ปยุตฺโต เก็บคำนี้เป็น “เยภุยยสิกา” ( ย 2 ตัว ) อธิบายไว้ดังนี้ – 

…………..

       เยภุยยสิกา : กิริยาเป็นไปตามข้างมากได้แก่ วิธีตัดสินอธิกรณ์ โดยถือเอาตามคำของคนข้างมาก เช่น วิธีจับสลากเพื่อชี้ข้อผิดถูก ข้างไหนมีภิกษุผู้ร่วมพิจารณาลงความเห็นมากกว่า ก็ถือเอาพวกข้างนั้น เป็นวิธีอย่างเดียวกับการโหวตคะแนนเสียง , ใช้สำหรับระงับวิวาทาธิกรณ์ ; ดู อธิกรณสมถะ 

…………..

       ที่คำว่า “อธิกรณสมถะ” พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์ อธิบายไว้ดังนี้ – 

…………..

       อธิกรณสมถะ : ธรรมเครื่องระงับอธิกรณ์ , วิธีดำเนินการเพื่อระงับอธิกรณ์ มี 7 วิธี คือ

       1. สัมมุขาวินัย วิธีระงับในที่พร้อมหน้า 

       2. สติวินัย วิธีระงับโดยถือสติเป็นหลัก  

       3. อมูฬหวินัย วิธีระงับสำหรับผู้หายจากเป็นบ้า  

       4. ปฏิญญาตกรณะ การทำตามที่รับ  

       5. ตัสสปาปิยสิกา การตัดสินลงโทษแก่ผู้ผิด ( ที่ไม่รับ ) 

       6. เยภุยยสิกา การตัดสินตามคำของคนข้างมาก  

       7. ติณวัตถารกวินัย วิธีดุจกลบไว้ด้วยหญ้า ( ประนีประนอม ) 


…………..

แถม :

       คำว่า “คำของคนข้างมาก” ในพระธรรมวินัยไม่ได้หมายความอย่างที่มักพูดกันว่า “พวกมากลากไป” ผิด-ถูก ชั่ว-ดี ไม่คำนึง

       คัมภีร์อัตถโยชนาดังอ้างข้างต้น ให้คำจำกัดความไว้ว่า – 

…………..

       ธมฺมวาทีนํ เยภุยฺยภาวํ นิสฺสิตา สมถกิริยา เยภุยฺยสิกา. 

       แปลความว่า – เยภุยยสิกา คือกระบวนการระงับอธิกรณ์ที่อิงอาศัยเสียงข้างมากของเหล่าบุคคลผู้พูดตรงตามธรรมหรือพูดถูกต้องตามหลักธรรม

…………..

ดูก่อนภราดา! 

: ยกเสียงข้างมากของโจรขึ้นมาคุย

: นั่นไม่ใช่เยภุยสิกา

- จบ -