พุทธวจน - คําสอนจากพระโอษฐ์ พระพุทธเจ้า
เรื่อง เคยบังเกิดเป็นช่างทำรถ
เรื่อง เคยบังเกิดเป็นช่างทำรถ
ภิกษุทั้งหลาย! เรื่องเคยมีมาแล้ว มีพระราชาทรงพระนามว่าปเจตนะ ครั้งนั้น พระเจ้าปเจตนะได้รับสั่งกะนายช่างรถว่า “นายช่างรถผู้สหาย! แต่นี้ไปอีก 6 เดือน เราจักทำสงคราม ท่านสามารถจะทำล้อรถคู่ใหม่ให้เราได้ไหม ?”
นายช่างรถได้กราบทูลรับรองต่อพระเจ้าปเจตนะว่า “ขอเดชะ ข้าพระองค์สามารถจะทำถวายได้ พระเจ้าข้า!”
ครั้งนั้นแล นายช่างรถได้ทำล้อสำเร็จข้างหนึ่งโดยใช้เวลา 6 เดือน หย่อน 6 ราตรี
ครั้งนั้นแล พระเจ้าปเจตนะตรัสเรียกนายช่างรถมาถามว่า “นายช่างรถผู้สหาย! แต่นี้ไปอีก 6 วัน เราจักทำสงคราม ล้อรถคู่ใหม่สำเร็จแล้วหรือ ?”
นายช่างรถกราบทูลว่า “ขอเดชะ โดย 6 เดือน หย่อนอยู่อีก 6 ราตรีนี้แล ล้อได้เสร็จไปแล้วข้างหนึ่ง พระเจ้าข้า!”
พระเจ้าปเจตนะตรัสถามว่า “นายช่างรถผู้สหาย! อีก 6 วันนี้ ท่านสามารถจะทำล้อข้างที่ 2 ให้เสร็จได้หรือไม่”
นายช่างรถได้กราบทูลรับรองต่อพระเจ้าปเจตนะว่า “ขอเดชะ ข้าพระองค์สามารถจะทำให้เสร็จได้ พระเจ้าข้า!”
ภิกษุทั้งหลาย! ครั้งนั้นแล นายช่างรถได้ทำล้อข้างที่ 2 เสร็จโดย 6 วัน แล้วนำเอาล้อคู่ใหม่เข้าไปเฝ้าพระเจ้าปเจตนะถึงที่ประทับ กราบทูลว่า “ขอเดชะ ล้อคู่ใหม่ของพระองค์นี้สำเร็จแล้ว พระเจ้าข้า!”
พระเจ้าปเจตนะรับสั่งถามว่า “นายช่างรถผู้สหาย! ล้อของท่านข้างที่เสร็จโดย 6 เดือน หย่อน 6 ราตรี กับอีกข้างหนึ่งเสร็จโดย 6 วันนี้ เหตุอะไรเป็นเครื่องทำให้แตกต่างกัน เราจะเห็นความแตกต่างของมันได้อย่างไร ?”
นายช่างรถกราบทูลว่า “ขอเดชะ ความแตกต่างของมันมีอยู่ ขอพระองค์ จงทอดพระเนตรความแตกต่างกันของมันเถิด พระเจ้าข้า!”
ภิกษุทั้งหลาย! ลำดับนั้นแล นายช่างรถยังล้อข้างที่เสร็จโดย 6 วัน ให้หมุนไป ล้อนั้น เมื่อนายช่างรถหมุนไป มันก็หมุนไปได้เท่าที่นายช่างรถหมุนไป แล้วหมุนเวียนล้มลงบนพื้นดิน นายช่างรถได้ยังล้อข้างที่เสร็จโดย 6 เดือน หย่อนอยู่ 6 ราตรีให้หมุนไป ล้อนั้น เมื่อนายช่างรถหมุนไป มันก็หมุนไปได้เท่าที่นายช่างรถหมุนไป แล้วได้ตั้งอยู่เหมือนอยู่ในเพลาฉะนั้น
พระเจ้าปเจตนะตรัสถามว่า “นายช่างรถผู้สหาย! อะไรหนอเป็นเหตุเป็นปัจจัย ให้ล้อข้างที่เสร็จโดย 6 วันนี้ เมื่อถูกท่านหมุนไปแล้ว มันจึงหมุนไปเพียงเท่าที่ท่านหมุนไปได้ แล้วหมุนเวียนล้มลงบนพื้นดิน และก็อะไรหนอเป็นเหตุเป็นปัจจัย ให้ล้อข้างที่เสร็จโดย 6 เดือน หย่อนอยู่ 6 ราตรีนี้ เมื่อท่านหมุนไป มันจึงหมุนไปได้เท่าที่ท่านหมุนไป แล้วได้ตั้งอยู่เหมือนกับอยู่ในเพลาฉะนั้น”
นายช่างรถกราบทูลว่า “ขอเดชะ กงก็ดี กำก็ดี ดุมก็ดี ของล้อข้างที่เสร็จแล้วโดย 6 วันนี้ มันคดโค้ง มีโทษ มีรสฝาด เพราะกงก็ดี กำก็ดี ดุมก็ดี คดโค้ง มีโทษ มีรสฝาด เพราะฉะนั้น เมื่อข้าพระองค์หมุนไป มันจึงหมุนไปได้เท่าที่ข้าพระองค์หมุนไป แล้วหมุนเวียนล้มบนพื้นดิน
ขอเดชะ ส่วนกงก็ดี กำก็ดี ดุมก็ดี ของล้อข้างที่เสร็จโดย 6 เดือน หย่อนอยู่อีก 6 ราตรีนี้ ไม่คดโค้ง หมดโทษ ไม่มีรสฝาด เพราะฉะนั้น เมื่อข้าพระองค์หมุนไป มันจึงหมุนไปได้เท่าที่ข้าพระองค์หมุนไป แล้วได้ตั้งอยู่เหมือนกับอยู่ในเพลาฉะนั้น”
ภิกษุทั้งหลาย! ก็ท่านทั้งหลายจะพึงคิดอย่างนี้ว่า สมัยนั้น คนอื่นได้เป็นนายช่างรถ แต่ข้อนี้ไม่ควรเห็นดังนั้น สมัยนั้น เราได้เป็นนายช่างรถ ภิกษุทั้งหลาย! คราวนั้น เราเป็นคนฉลาดในความคดโค้งแห่งไม้ ในโทษแห่งไม้ ในรสฝาดแห่งไม้
ภิกษุทั้งหลาย! แต่บัดนี้เราเป็นอรหันตสัมมา สัมพุทธะ ฉลาดในความคดโกงแห่งกาย ในโทษแห่งกาย ในรสฝาดแห่งกาย ฉลาดในความคดโกงแห่งวาจา ในโทษแห่งวาจา ในรสฝาดแห่งวาจา ฉลาดในความคดโกงแห่งใจ ในโทษแห่งใจ ในรสฝาดแห่งใจ
ภิกษุทั้งหลาย! ภิกษุหรือภิกษุณีรูปใดรูปหนึ่ง ไม่ละความคดโกงแห่งกาย โทษแห่งกาย รสฝาดแห่งกาย ไม่ละความคดโกงแห่งวาจา โทษแห่งวาจา รสฝาดแห่งวาจา ไม่ละความคดโกงแห่งใจ โทษแห่งใจ รสฝาดแห่งใจ เขาได้พลัดตกไปจากธรรมวินัยนี้ เหมือนกับล้อข้างที่เสร็จโดย 6 วัน ฉะนั้น
ภิกษุทั้งหลาย! ส่วนภิกษุหรือภิกษุณีรูปใดรูปหนึ่ง ละความคดโกงแห่งกาย โทษแห่งกาย รสฝาดแห่งกาย ละความคดโกงแห่งวาจา โทษแห่งวาจา รสฝาดแห่งวาจา ละความคดโกงแห่งใจ โทษแห่งใจ รสฝาดแห่งใจได้ เขาย่อมดำรงมั่นอยู่ในธรรมวินัยนี้ เหมือนกับล้อข้างที่เสร็จ โดย 6 เดือน หย่อนอยู่ 6 ราตรี ฉะนั้น
ภิกษุทั้งหลาย! เพราะเหตุนั้นในเรื่องนี้ เธอทั้งหลาย พึงศึกษาอย่างนี้ว่า เราทั้งหลายจักละความคดโกงแห่งกาย โทษแห่งกาย รสฝาดแห่งกาย จักละความคดโกงแห่งวาจา โทษแห่งวาจา รสฝาดแห่งวาจา จักละความคดโกงแห่งใจ โทษแห่งใจ รสฝาดแห่งใจ
ภิกษุทั้งหลาย! เธอทั้งหลายพึงศึกษาอย่างนี้แล
* * * ( ข้างบนนี้-ทั้งหมด ) คัดมาจากหนังสือ พุทธวจน เรื่อง ตถาคต / หัวข้อใหญ่ : เรื่องที่ทรงตรัสเกี่ยวกับอดีตชาติของพระองค์ / หัวข้อย่อย : เคยบังเกิดเป็นช่างทำรถ / หัวข้อเลขที่ : 158 / -บาลี ติก. อํ. 20/140/458. / หน้าที่ : 387 , 388 , 389 , 390 , 391
- END -
