ปาจิตตีย์
ปาจิตตีย์ ( อ่านว่า ปา-จิด-ตี )
เป็นชื่ออาบัติกองหนึ่ง ในเจ็ดกองของพระภิกษุในพระพุทธศาสนา คำนี้แปลว่า การละเมิดอันยังกุศลให้ตก เป็นได้ทั้งชื่ออาบัติ และชื่อสิกขาบท ท่านแบ่งไว้เป็นสองหมวด เรียกว่า นิสสัคคัยปาจิตตีย์ พวกหนึ่ง สุทธิก ปาจิตตีย์ พวกหนึ่ง
* * * นิสสัคคัยปาจิตตีย์ หมายความว่า ต้องอาบัติชื่อนี้ เพราะมีวัตถุเป็นตัวการคือ ทำให้สละสิ่งของคือ สิ่งใดเป็นเหตุจึงต้องอาบัติ ทำให้สละสิ่งนั้น
เป็นชื่อแห่งสิกขาบท แปลว่า ปรับโทษ ชื่อ นิสสัคคัยปาจิตตีย์
เวลาจะแสดงอาบัติต้องสละสิ่งนั้นก่อน จึงจะแสดงโทษนั้นได้ เช่น ต้องอาบัติเพราะทรงอดิเรกจีวรเกิน 10 วัน เวลาแสดงอาบัตินี้ ต้องสละอดิเรกจีวรที่ทรงไว้เกิน 10 วันนั้นก่อน จึงแสดงอาบัตินั้นได้
* * * สุทธิกปาจิตตีย์ คือ ปาจิตตีย์ล้วน ไม่มีสิ่งของอันเป็นเหตุให้ต้องอาบัติคือ ทำผิดอย่างใดตรงกับที่ห้าม ก็ต้องอาบัตินี้
เวลาแสดงอาบัติก็สารภาพตรง ๆ ตามที่ผิด เช่น ต้องอาบัติเพราะพูดเท็จ ก็สารภาพตามตรงว่าพูดเท็จ
- - - - - - - - - - - - - - - - - - -
ปาจิตตีย์
ศีลของพระภิกษุที่มาในพระปาติโมกข์ ซึ่งพระต้องประชุมกันฟังทุกกึ่งเดือน มีจำนวนที่รู้ทั่วกันว่า “227 สิกขาบท” ดังที่มักพูดกันว่า “พระมีศีล 227”
ศีล 227 แบ่งเป็นกลุ่มหรือเป็นหมวดได้ดังนี้ –
( 1 ) ปาราชิก 4 สิกขาบท
( 2 ) สังฆาทิเสส 13 สิกขาบท
( 3 ) อนิยต 2 สิกขาบท
( 4 ) นิสสัคคิยปาจิตตีย์ 30 สิกขาบท ( เรียกสั้นว่า นิสสัคคีย์ )
( 5 ) สุทธิกปาจิตตีย์ 92 สิกขาบท ( เรียกสั้นว่า ปาจิตตีย์ )
( 6 ) ปาฏิเทสนียะ 4 สิกขาบท
( 7 ) เสขิยะ หรือเสขิยวัตร 75 สิกขาบท
( 8 ) อธิกรณสมถะ 7 สิกขาบท
รวม 227 สิกขาบท
“ปาจิตตีย์” เป็น 92 ใน 227
คำว่า “ปาจิตตีย์” อ่านว่า ปา-จิด-ตี เขียนแบบบาลีเป็น “ปาจิตฺติย” อ่านว่า ปา-จิด-ติ-ยะ
คัมภีร์สมันตปาสาทิกา ภาค 3 หน้า 598 แสดงที่มาของคำว่า “ปาจิตฺติย” ไว้ดังนี้ –
ปาเตติ กุสลํ ธมฺมนฺติ สญฺจิจฺจ อาปชฺชนฺตสฺส กุสลธมฺมสงฺขาตํ กุสลจิตฺตํ ปาเตติ ตสฺมา ปาเตติ จิตฺตนฺติ ปาจิตฺติยํ
แปลว่า –
บาทคาถาว่า ปาเตติ กุสลํ ธมฺมํ ( ยังกุศลธรรมให้ตกไป ) หมายความว่า ความละเมิดคือการกระทำผิดต่ออาบัติหมวดนี้นั้น ยังกุศลจิตกล่าวคือกุศลธรรมของผู้แกล้งต้องอาบัติให้ตกไป เหตุนั้น จึงชื่อว่า “ปาจิตติยะ” เพราะ “ปาเตติ จิตฺตํ = ยังจิตให้ตกไป”
…………..
ได้ความตามหลักฐานนี้ว่า –
“ปา” ตัดมาจากคำว่า “ปาเตติ” แปลว่า “ยัง-ให้ตกไป”
“จิตฺติย” แยกศัพท์เป็น จิตฺต + อิย ปัจจัย
“จิตฺต” มาจากคำว่า “จิตฺตํ” แปลว่า “จิต” ซึ่งหมายถึงกุศลธรรมที่มีอยู่ในใจ
“ปาเตติ จิตฺตํ = ยังจิตให้ตกไป” : ปา-( เตติ ) + จิตฺต + อิย = ปาจิตฺติย แปลตามศัพท์ว่า “กรรมอันยัง ( กุศล ) จิตให้ตกไป”
บาลี “ปาจิตฺติย” ใช้ในภาษาไทยเป็น “ปาจิตตีย์”
ขยายความ :
พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์ ของท่าน ป.อ. ปยุตฺโต อธิบายคำว่า “ปาจิตตีย์” ไว้ดังนี้ –
…………..
ปาจิตตีย์ : “การละเมิดอันยังกุศลให้ตก” , ชื่ออาบัติจำพวกหนึ่ง ในจำพวกอาบัติเบา ( ลหุกาบัติ ) พ้นได้ด้วยการแสดง; เป็นชื่อสิกขาบท ได้แก่นิสสัคคิยปาจิตตีย์ 30 และสุทธิกปาจิตตีย์ ซึ่งเรียกกันสั้นๆ ว่า ปาจิตตีย์ อีก 92 ภิกษุล่วงละเมิดสิกขาบท 122 ข้อเหล่านี้ย่อมต้องอาบัติปาจิตตีย์ เช่น ภิกษุพูดปด ฆ่าสัตว์ดิรัจฉาน ว่ายน้ำเล่น เป็นต้น ต้องอาบัติปาจิตตีย์
…………..
ปาจิตตีย์ 92 สิกขาบท แบ่งเป็น 9 หมวด ( เรียกว่า “วรรค” ) ดังนี้ –
( 1 ) มุสาวาทวรรค 10 สิกขาบท
( 2 ) ภูตคามวรรค 10 สิกขาบท
( 3 ) โอวาทวรรค 10 สิกขาบท
( 4 ) โภชนวรรค 10 สิกขาบท
( 5 ) อเจลกวรรค 10 สิกขาบท
( 6 ) สุราปานวรรค 10 สิกขาบท
( 7 ) สัปปาณวรรค 10 สิกขาบท
( 8 ) สหธรรมิกวรรค 12 สิกขาบท
( 9 ) รตนวรรค 10 สิกขาบท
- จบ -
