อนุปสัมบัน

 

อนุปสัมบัน

       อนุปสัมบัน ( อ่านว่า อะนุปะสําบัน ) -  ผู้ที่ไม่ได้เป็นภิกษุ หมายถึง สามเณรและคฤหัสถ์ 



- - - - - - - - - - - - - - - - - - -  

อนุปสัมบัน 

       เห็นอยู่ทุกวัน แต่ไม่รู้ว่า-คือคำนี้

       อ่านว่า อะ-นุ-ปะ-สํา-บัน 

       “อนุปสัมบัน” บาลีเป็น “อนุปสมฺปนฺน” อ่านว่า อะ-นุ-ปะ-สํา-ปัน-นะ รากศัพท์มาจาก น + อุปสมฺปนฺน 

       ( A ) “น” บาลีอ่านว่า นะ เป็นศัพท์จำพวกนิบาต แปลว่า ไม่ , ไม่ใช่ ( no , not ) 


       “น” เมื่อไปประสมกับคำอื่น มีกฎดังนี้ –

              ( 1 ) ถ้าคำหลังขึ้นต้นด้วยพยัญชนะ แปลง น เป็น อ- เช่น

       : น + มนุสฺส = นมนุสฺส > อมนุสฺส > อมนุษย์ 

       “อมนุษย์” รากเดิมจึงไม่ใช่ อ + มนุษย์ อย่างที่ตาเห็นในภาษาไทย 


              ( 2 ) ถ้าคำหลังขึ้นต้นด้วยสระ คือ อ อา อิ อี อุ อู เอ โอ แปลง น เป็น อน-

       ในที่นี้ “อุปสมฺปนฺน” ขึ้นต้นด้วยสระ คือ อุ- จึงต้องแปลง น เป็น อน- 



       ( B ) “อุปสมฺปนฺน” ( อุ-ปะ-สํา-ปัน-นะ ) รากศัพท์มาจาก อุป ( คำอุปสรรค = เข้าไป , ใกล้ , มั่น ) + สํ ( คำอุปสรรค = พร้อมกัน , ร่วมกัน ) + ปทฺ ( ธาตุ = ไป , ถึง ) + ต ปัจจัย , แปลงนิคหิตที่ สํ เป็น มฺ ( สํ > สมฺ ) , ลบที่สุดธาตุ ( ปทฺ > ป ) , แปลง ต เป็น นฺน ( หรือนัยหนึ่ง แปลง ทฺ ที่สุดธาตุกับ ต เป็น นฺน ) 

       : อุป + สํ + ปทฺ = อุปสํปทฺ > อุปสมฺปทฺ + ต = อุปสมฺปทฺต > อุปสมฺปนฺน แปลตามศัพท์ว่า “ผู้เข้าไปถึงพร้อม” หมายถึง ผู้ได้รับการอุปสมบทเป็นภิกษุหรือภิกษุณีแล้ว 


       พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ แปล “อุปสมฺปนฺน” ว่า obtained , got , received ; in special sense of having attained the recognition of bhikkhuship , ordained (ได้มา , ได้รับ , ถึงพร้อม , เข้าถึง ; ในความหมายพิเศษของการบรรลุถึงความเป็นภิกษุ , อุปสมบท ) 

       พจนานุกรมพุทธศาสตร์ ไทย-อังกฤษ ของท่าน ป.อ. ปยุตฺโต แปล “อุปสมฺปนฺน” เป็นอังกฤษว่า – 

       Upasampanna : the ordained; a Bhikkhu or Bhikkhunī 

       “อุปสมฺปนฺน” ในภาษาไทยใช้เป็น “อุปสมบัน” และ “อุปสัมบัน”


       พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า –

       “อุปสมบัน, อุปสัมบัน : ( คำนาม ) ผู้อุปสมบทแล้ว , ภิกษุ , คู่กับ อนุปสัมบัน ได้แก่ผู้ที่ไม่ได้อุปสมบท คือ สามเณรและคฤหัสถ์. ( ป. อุปสมฺปนฺน ) ”  

       น + อุปสมฺปนฺน แปลง น เป็น อน ( อะ-นะ ) 


       : น > อน + อุปสมฺปนฺน = อนุปสมฺปนฺน แปลว่า “ผู้ไม่ได้อุปสมบท” 

       พจนานุกรมพุทธศาสตร์ ไทย-อังกฤษ ของท่าน ป.อ. ปยุตฺโต แปล “อนุปสมฺปนฺน” เป็นอังกฤษว่า –

       Anupasampanna : one who has not yet received the full ordination; novices and the laity; unordained one. 

       “อนุปสมฺปนฺน” ในภาษาไทยใช้เป็น “อนุปสมบัน” 

       พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า – 

       “อนุปสัมบัน : (คำนาม) ผู้ที่ไม่ได้เป็นภิกษุ หมายถึง สามเณรและคฤหัสถ์ , คู่กับ อุปสมบัน หรือ อุปสัมบัน. (ป.).” 


ขยายความ :

       ในพระวินัยมีสิกขาบทเป็นอันมากที่กล่าวถึง “อนุปสัมบัน” เช่น ภิกษุสอนธรรมแก่อนุปสัมบัน ถ้าว่าพร้อมกัน ต้องปาจิตตีย์ , ภิกษุนอนในที่มุงที่บังอันเดียวกันกับอนุปสัมบัน เกิน 3 คืนขึ้นไป ต้องปาจิตตีย์ เป็นต้น

       คำว่า “อนุปสัมบัน” มีลักษณะคล้ายภาษากฎหมายที่ใช้คำกลางๆ แต่มีความหมายครอบคลุมได้หมด เช่น “รถยนต์ตั้งแต่ 4 ล้อขึ้นไป” ( ไม่ต้องแจกแจงว่ารถชนิดไหนบ้าง ) หรือคำว่า “สัตว์ 4 เท้า” ( ไม่ต้องแจกแจงว่าสัตว์อะไรบ้าง ) “อนุปสัมบัน” คือผู้ที่ไม่ได้บวชเป็นภิกษุหรือภิกษุณี ก็ไม่ต้องแจกแจงว่าคือใครบ้าง นอกจากภิกษุหรือภิกษุณีแล้วจัดเป็น “อนุปสัมบัน” ทั้งสิ้น 

       การแบ่งบุคคลออกเป็น “อุปสัมบัน” และ “อนุปสัมบัน” เป็นการแบ่งตามกติกาของสังคมสงฆ์ โดยใช้คุณสมบัติที่สามารถมองเห็นได้ ไม่เกี่ยวไปถึงคุณสมบัติอันเป็นนามธรรม เช่น สามเณรที่เป็นพระอรหันต์ก็ยังมีฐานะทางสังคมสงฆ์ต่ำกว่าภิกษุที่เป็นปุถุชน การกำหนดกติกาเช่นนี้ไม่ได้หมายความว่าพระอรหันต์ต่ำกว่าปุถุชน ซึ่งเป็นการวัดกันด้วยนามธรรม แต่หมายความว่าสามเณรต่ำกว่าภิกษุ ซึ่งเป็นการวัดกันด้วยรูปธรรม อันเป็นกติกาทางสังคม หรือ “สถานะทางสังคม” ที่คนทั่วไปมองเห็นได้ 

       ขอให้สังเกตว่า กติกาสังคมมักกำหนดชัดเจนกันที่กาย ( การกระทำ ) กับวาจา ( คำพูด ) เท่านั้น ไม่ได้กำหนดกันด้วยความคิดจิตใจ 

- จบ -