ที่ตั้งอยู่ของวิญญาณ ( นัยที่ 1 )

 

พุทธวจน - คําสอนจากพระโอษฐ์ พระพุทธเจ้า

เรื่อง ที่ตั้งอยู่ของวิญญาณ ( นัยที่ 1 )

       อานนท์!  วิญญาณฐิติ ( ที่ตั้งอยู่ของวิญญาณ ) 7 เหล่านี้ และ อายตนะ 2 มีอยู่ วิญญาณฐิติ 7 เหล่าไหนเล่า ? วิญญาณฐิติ 7 คือ

       อานนท์!  สัตว์ทั้งหลาย ( สตฺตา ) มีกายต่างกัน มีสัญญาต่างกัน มีอยู่ ได้แก่ มนุษย์ทั้งหลาย เทวดาบางพวก และวินิบาตบางพวก นี้คือ วิญญาณฐิติที่ 1

       อานนท์!  สัตว์ทั้งหลาย มีกายต่างกัน มีสัญญาอย่างเดียวกัน มีอยู่ ได้แก่ พวกเทพผู้นับเนื่องในหมู่พรหม ที่บังเกิดโดยปฐมภูมิ * * * ( 1 ) ( ปฐมานิพฺพตฺตา ) นี้คือ วิญญาณฐิติที่ 2 * * * ( 2 )

       อานนท์!  สัตว์ทั้งหลาย มีกายอย่างเดียวกัน มีสัญญาต่างกัน มีอยู่ ได้แก่ พวกเทพอาภัสสระ นี้คือ วิญญาณฐิติที่ 3

       อานนท์!  สัตว์ทั้งหลาย มีกายอย่างเดียวกัน มีสัญญาอย่างเดียวกัน มีอยู่ ได้แก่ พวกเทพสุภกิณหะ นี้คือ วิญญาณฐิติที่ 4

       อานนท์!  สัตว์ทั้งหลาย เพราะก้าวล่วงเสียได้ซึ่งรูปสัญญา * * * ( 3 ) โดยประการทั้งปวง เพราะความดับไปแห่งปฏิฆสัญญา * * * ( 4 ) เพราะไม่ใส่ใจนานัตตสัญญา * * * ( 5 ) จึงเข้าถึง อากาสานัญจายตนะ มีการทำในใจว่า “อากาศไม่มีที่สุด” ดังนี้ มีอยู่ นี้คือ วิญญาณฐิติที่ 5

       อานนท์!  สัตว์ทั้งหลาย เพราะก้าวล่วงเสียได้ซึ่ง อากาสานัญจายตนะ โดยประการทั้งปวง จึงเข้าถึง วิญญาณัญจายตนะ มีการทำในใจว่า “วิญญาณไม่มีที่สุด” ดังนี้ มีอยู่ นี้คือ วิญญาณฐิติที่ 6

       อานนท์!  สัตว์ทั้งหลาย เพราะก้าวล่วงเสียได้ซึ่ง วิญญาณัญจายตนะ โดยประการทั้งปวง จึงเข้าถึง อากิญจัญญายตนะ มีการทำในใจว่า “อะไร ๆ ไม่มี” ดังนี้ มีอยู่ นี้คือ วิญญาณฐิติที่ 7

       ส่วน อายตนะ 2 นั้น คือ อสัญญีสัตตายตนะที่ 1 เนวสัญญานาสัญญายตนะที่ 2

       อานนท์!  ในบรรดาวิญญาณฐิติ 7 และอายตนะ 2 ( รวมเป็น 9 ) นั้น วิญญาณฐิติที่ 1 อันใด มีอยู่ คือ สัตว์ทั้งหลาย มีกายต่างกัน มีสัญญาต่างกัน ได้แก่ มนุษย์ทั้งหลาย เทวดาบางพวก และวินิบาตบางพวก

       อานนท์!  ผู้ใดรู้ชัดวิญญาณฐิติที่ 1 นั้น รู้ชัดการเกิด ( สมุทัย ) แห่งสิ่งนั้น รู้ชัดความดับ ( อัตถังคมะ ) แห่งสิ่งนั้น รู้ชัดรสอร่อย ( อัสสาทะ ) แห่งสิ่งนั้น รู้ชัดโทษต่ำทราม ( อาทีนวะ ) แห่งสิ่งนั้น และรู้ชัดอุบายเป็นเครื่องออกไปพ้น ( นิสสรณะ ) แห่งสิ่งนั้น ดังนี้แล้ว ควรหรือหนอที่ผู้นั้น จะเพลิดเพลินยิ่งซึ่งวิญญาณฐิติที่ 1 นั้น ? 

       ข้อนั้น เป็นไปไม่ได้ พระเจ้าข้า!

       ( ในกรณีแห่ง วิญญาณฐิติที่ 2 วิญญาณฐิติที่ 3 วิญญาน ฐิติที่ 4 วิญญาณฐิติที่ 5 วิญญาณฐิติที่ 6 วิญญาณฐิติที่ 7 และ อสัญญีสัตตายตนะที่ 1 ซึ่งมีลักษณะเฉพาะอย่างดังที่กล่าวแล้วข้างต้น ก็ได้มีการอธิบาย ตรัสถาม และทูลตอบ โดยข้อความทำนองเดียวกันกับในกรณีแห่งวิญญาณฐิติที่ 1 นั้น ทุกประการ ต่างกันแต่ชื่อแห่งสภาพธรรมนั้นๆ เท่านั้น

       ส่วนเนวสัญญานาสัญญายตนะที่ 2 นั้น จะได้บรรยายด้วยข้อความเต็มอีกครั้งหนึ่ง ดังต่อไปนี้ )

       อานนท์!  ในบรรดาวิญญาณฐิติ 7 และอายตนะ 2 ( รวมเป็น 9 ) นั้น เนวสัญญานาสัญญายตนะ ( ความหมายรู้ว่า มีก็ไม่ใช่ ไม่มีก็ไม่ใช่ ) อันใด มีอยู่

       อานนท์!  ผู้ใดรู้ชัด เนวสัญญานาสัญญายตนะ นั้น รู้ชัดการเกิดแห่งสิ่งนั้น รู้ชัดการดับแห่งสิ่งนั้น รู้ชัดรสอร่อยแห่งสิ่งนั้น รู้ชัดโทษอันต่ำทรามแห่งสิ่งนั้น และรู้ชัดอุบายเป็นเครื่องออกแห่งสิ่งนั้น ดังนี้แล้ว ควรหรือหนอ ที่ผู้นั้นจะเพลิดเพลินยิ่งซึ่งเนวสัญญานาสัญญายตนะนั้น? 

       ข้อนั้น เป็นไปไม่ได้ พระเจ้าข้า!

       อานนท์!  เมื่อใดแล ภิกษุรู้แจ้งชัดตามเป็นจริงซึ่งการเกิด การดับ รสอร่อย โทษอันต่าทราม และอุบายเป็นเครื่องออกแห่งวิญญาณฐิติ 7 เหล่านี้ และแห่งอายตนะ 2 เหล่านี้ด้วยแล้ว เป็นผู้หลุดพ้นเพราะความไม่ยึดมั่น

       อานนท์!  ภิกษุนี้เรากล่าวว่า ผู้เป็นปัญญาวิมุตติ

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -     

* * * ( 1 ) ปฐมภูมิ = ภูมิเบื้องต้น สามารถเข้าถึงได้หลายทาง เช่น ผู้ได้ปฐมฌาน ผู้เจริญเมตตา ผู้กระทำกุศลกรรมบท 10 ผู้ประกอบพร้อมด้วย ศรัทธา ศีล สุตตะจาคะ ปัญญา เป็นต้น ( ดูเพิ่มเติม สัตตาวาสที่ 2 หน้า 29 ) - ผู้รวบรวม

       ( ผู้ทำเว็บ - ดูได้ที่หนังสือ พุทธวจน เรื่อง ภพภูมิ  /  หัวข้อใหญ่ : สัตว์  /  หัวข้อย่อย : กายแบบต่างๆ  /  หัวข้อเลขที่ : 12  /  -บาลี สตฺตก. อํ. 23/413/228.  /  หน้าที่ : 29  เรื่อง สัตตาวาสที่ 2  ( ทำเป็นลิงก์เอาไว้ให้อ่านแล้วนะครับ คลิ๊กที่นี่ครับ ) 


* * * ( 2 ) ในไตรปิฎกฉบับสยามรัฐเฉพาะในสูตรนี้วิญญาณฐิติที่ 2 จะพบว่ามีคำว่า อบายทั้ง 4 อยู่เพียงตำแหน่งเดียวที่เป็นพุทธวจน แต่ไม่ตรงกับสูตรอื่น ที่กล่าวถึงวิญญาณฐิติ 7 ( คือใน 2 สูตรของพระสารีบุตรที่พระพุทธเจ้ารับรอง 1 สูตร และพระสารีบุตรทรงจำเอง 1 สูตร ) และไม่ตรงกับไตรปิฎกฉบับภาษามอญและ ภาษายุโรป ดังนั้น คำว่าอบายทั้ง 4 จึงไม่ได้นำมาใส่ในที่นี้ - ผู้รวบรวม 

* * * ( 3 ) รูปสัญญา = ความหมายรู้ ในรูป - ผู้รวบรวม 

* * * ( 4 ) ปฏิฆสัญญา = ความหมายรู้อันไม่น่ายินดี ในส่วนรูป - ผู้รวบรวม 

* * * ( 5 ) นานัตตสัญญา = ความหมายรู้อันมีประการต่างๆ ในส่วนรูป - ผู้รวบรวม 

* * * ( ข้างบนนี้-ทั้งหมด ) คัดมาจากหนังสือ พุทธวจน เรื่อง ภพภูมิ  /  หัวข้อใหญ่ : ภพ  /  หัวข้อย่อย : ที่ตั้งอยู่ของวิญญาณ ( นัยที่ 1 )  /  หัวข้อเลขที่ : 6  /  -บาลี มหา. ที. 10/81-83/65.  /  หน้าที่ : 11 , 12 , 13 , 14 

- END -