สมาธิภาวนา 4 ประเภท

 

พุทธวจน - คําสอนจากพระโอษฐ์ พระพุทธเจ้า

เรื่อง สมาธิภาวนา 4 ประเภท

       ภิกษุทั้งหลาย!  สมาธิภาวนา 4 อย่าง เหล่านี้ มีอยู่

       4 อย่าง อย่างไรเล่า ? 4 อย่าง คือ

       ภิกษุทั้งหลาย!  มี สมาธิภาวนา อันบุคคลเจริญ กระทำ ให้มากแล้ว ย่อมเป็นไปเพื่อ

       1.ความอยู่เป็นสุขในปัจจุบัน ( ทิฏฐธมฺมสุขวิหาร )

       2.การได้เฉพาะซึ่งญาณทัสสนะ ( ญาณทสฺสนปฏิลาภ ) 

       3.สติสัมปชัญญะ ( สติสมฺปชญฺญ )

       4.ความสิ้นแห่งอาสวะ ( อาสวกฺขย )

       ภิกษุทั้งหลาย!  สมาธิภาวนา อันเจริญกระทำให้มากแล้ว ย่อมเป็นไปเพื่อความอยู่เป็นสุขในทิฏฐธรรมนั้น เป็นอย่างไรเล่า ? 

       ภิกษุทั้งหลาย!  ภิกษุในกรณีนี้ สงัดแล้วจากกามทั้งหลาย สงัดแล้วจากธรรมที่เป็นอกุศลทั้งหลาย เข้าถึง ปฐมฌาน ประกอบด้วยวิตกวิจาร มีปีติและสุข อันเกิดจากวิเวก แล้วแลอยู่

       เพราะความที่วิตกวิจารทั้งสองระงับลง เข้าถึง ทุติยฌาน เป็นเครื่องผ่องใสแห่งใจในภายใน ให้สมาธิเป็นธรรมอันเอกผุดมีขึ้น ไม่มีวิตก ไม่มีวิจาร มีแต่ปีติและสุขอันเกิดจากสมาธิ แล้วแลอยู่

       อนึ่ง เพราะความจางคลายไปแห่งปีติ ย่อมเป็นผู้อยู่อุเบกขา มีสติและสัมปชัญญะ และย่อมเสวยสุขด้วยนามกาย ชนิดที่พระอริยเจ้าทั้งหลาย ย่อมกล่าวสรรเสริญผู้นั้นว่า “เป็นผู้อยู่อุเบกขา มีสติ อยู่เป็นปกติสุข” ดังนี้ เข้าถึง ตติยฌาน แล้วแลอยู่

       เพราะละสุขเสียได้ และเพราะละทุกข์เสียได้ เพราะความดับไปแห่งโสมนัสและโทมนัสทั้งสองในกาลก่อน เข้าถึง จตุตถฌาน ไม่มีทุกข์ไม่มีสุข มีแต่ความที่สติเป็นธรรมชาติบริสุทธิ์ เพราะอุเบกขา แล้วแลอยู่ 

       ภิกษุทั้งหลาย!  นี้คือสมาธิภาวนา อันเจริญ กระทำ ให้มากแล้ว ย่อมเป็นไปเพื่อความอยู่เป็นสุขในทิฏฐธรรม 

       ภิกษุทั้งหลาย!  สมาธิภาวนา อันเจริญ กระทำให้มากแล้ว ย่อมเป็นไปเพื่อการได้เฉพาะซึ่ง ญาณทัสสนะ นั้น เป็นอย่างไรเล่า ?

       ภิกษุทั้งหลาย!  ภิกษุในกรณีนี้ กระทำไว้ในใจซึ่ง อาโลกสัญญา อธิษฐานทิวา  สัญญา ว่ากลางวันฉันใด กลางคืนฉันนั้น กลางคืนฉันใด กลางวันฉันนั้น

       เธอมีจิตอันเปิดแล้วด้วยอาการอย่างนี้ ไม่มีอะไรห่อหุ้ม ยังจิตที่มีแสงสว่างทั่วพร้อม ให้เจริญอยู่

       ภิกษุทั้งหลาย!  นี้คือ สมาธิภาวนา อันเจริญ กระทำให้มากแล้ว ย่อมเป็นไปเพื่อการได้เฉพาะซึ่ง ญาณทัสสนะ

       ภิกษุทั้งหลาย!  สมาธิภาวนา อันเจริญ กระทำให้มากแล้ว ย่อมเป็นไปเพื่อ สติสัมปชัญญะ นั้น เป็นอย่างไรเล่า ? 

       ภิกษุทั้งหลาย!  ภิกษุในกรณีนี้

       เวทนา เกิดขึ้น ( หรือ ) ตั้งอยู่ ( หรือ ) ดับไป ก็เป็นที่แจ่มแจ้งแก่ภิกษุ

       สัญญา เกิดขึ้น ( หรือ ) ตั้งอยู่ ( หรือ ) ดับไป ก็เป็นที่แจ่มแจ้งแก่ภิกษุ

       วิตก เกิดขึ้น ( หรือ ) ตั้งอยู่ ( หรือ ) ดับไป ก็เป็นที่แจ่มแจ้งแก่ภิกษุ

       ภิกษุทั้งหลาย!  นี้คือสมาธิภาวนา อันเจริญ กระทำให้มากแล้ว ย่อมเป็นไปเพื่อ สติสัมปชัญญะ

       ภิกษุทั้งหลาย!  สมาธิภาวนา อันเจริญ กระทำให้มากแล้ว ย่อมเป็นไปเพื่อ ความสิ้นแห่งอาสวะ นั้นเป็นอย่างไรเล่า ? 

       ภิกษุทั้งหลาย!  ภิกษุในกรณีนี้ มีปกติตามเห็นความตั้งขึ้นและเสื่อมไปใน อุปาทานขันธ์ทั้งห้า ว่า

       รูปเป็นอย่างนี้

       ความเกิดขึ้นแห่งรูปเป็นอย่างนี้

       ความดับไปแห่งรูปเป็นอย่างนี้

       เวทนาเป็นอย่างนี้

       ความเกิดขึ้นแห่งเวทนาเป็นอย่างนี้

       ความดับไปแห่งเวทนาเป็นอย่างนี้ 

       สัญญาเป็นอย่างนี้

       ความเกิดขึ้นแห่งสัญญาเป็นอย่างนี้  

       ความดับไปแห่งสัญญาเป็นอย่างนี้

       สังขารเป็นอย่างนี้ 

       ความเกิดขึ้นแห่งสังขารเป็นอย่างนี้

       ความดับไปแห่งสังขารเป็นอย่างนี้

       วิญญาณเป็นอย่างนี้

       ความเกิดขึ้นแห่งวิญญาณเป็นอย่างนี้

       ความดับไปแห่งวิญญาณเป็นอย่างนี้

       ดังนี้ 

       ภิกษุทั้งหลาย!  นี้คือ สมาธิภาวนา อันเจริญ กระทำให้มากแล้ว ย่อมเป็นไปเพื่อความสิ้นแห่งอาสวะ

       ภิกษุทั้งหลาย!  เหล่านี้แลคือ สมาธิภาวนา 4 อย่าง

* * * ( ข้างบนนี้-ทั้งหมด ) คัดมาจากหนังสือ พุทธวจน เรื่อง ปฐมธรรม  /  หัวข้อใหญ่ : การทำสมาธิและอานิสงส์ของการทำสมาธิ  /  หัวข้อย่อย : สมาธิภาวนา 4 ประเภท  /  หัวข้อเลขที่ : 67  /  -บาลี จตุกฺก. อํ. 21/57/41.  /  หน้าที่ : 184 , 185 , 186 , 187 

- END -